Na drzwiach ponieśli go Świętojańską…
Dlaczego w Gdyni Stoczni 17 grudnia urządzono pułapkę, do której zagoniono ludzi i otwarto do nich ogień z broni maszynowej? Odpowiedź jest aż nieludzko prosta: właśnie po to, by do nich strzelać. Dlatego Stanisław Kociołek wygłosił swój słynny apel, by stoczniowcy szli do pracy i dlatego odmówiono prośbom o wstrzymanie ruchu kolejek elektrycznych. Wszystko przygotowane zostało z zimną kalkulacją.
Trzy dni wcześniej, upokarzani od lat ludzie zbuntowali się, gdy tuż przed Świętami Bożego Narodzenia wprowadzona została drastyczna podwyżka cen żywności. Wyszli na ulice najpierw w Gdańsku, następnego dnia w Gdyni. We wtorek 15 grudnia, gdy w Gdańsku płonął gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR, gdyńscy robotnicy wymusili podpisanie pierwszego w dziejach PRL porozumienia między społeczeństwem a władzą (inna sprawa jak zostało uszanowane: tej samej nocy członków komitetu strajkowego spałowano i aresztowano).
Masakra gdyńska była zemstą: miała robotników nauczyć rozumu, pokazać, że „kto podnosi rękę na władzę ludową, temu władza tę rękę utnie” – jak to w 1956 roku sformułował Józef Cyrankiewicz. A Zenon Kliszko w 1970: „Zginie 300 robotników, ale kontrrewolucję zdławimy”.
Z okazji 50. rocznicy wydarzeń Grudnia’70 zaprezentowana zostanie wystawa, która w sposób symboliczny odwołuje się do historycznego pochodu robotników i mieszkańców ulicami Gdyni w grudniu 1970 roku. Tym razem zamiast robotników żałobny pochód przez ulicę Świętojańską utworzą rozwieszone czarne flagi i wstęgi, symbolizujące tragiczne losy konkretnych ludzi, mieszkańców, robotników, wskazujące jednak na wymiar uniwersalny tej narracji o nadużyciach, dominacji i przemocy władzy wobec społeczeństwa.
Ta „gdyńska droga krzyżowa” prowadzi przed Urząd Miasta i Pomnik Ofiar Grudnia 1970, do instalacji przypominającej równocześnie bramę, łuk tryumfalny i stoczniową suwnicę.
Tytuły poszczególnych rozdziałów ekspozycji są emocjonalnymi komentarzami do wydarzeń (wyjętymi z piosenki o „Janku Wiśniewskim”):, „jeden zraniony, drugi zabity”, „chłopcy z Grabówka, chłopcy z Chyloni”, „świat się dowiedział, nic nie powiedział”, „to nie na darmo”, „za chleb i wolność”.
Skondensowaną historię otwiera oś czasu, obejmująca wydarzenia w Gdyni na tle historii Polski XX w., którą uzupełniają informacje historyczne, dotyczące przyczyn, tajnych pogrzebów i sprawców tej ZBRODNI BEZ KARY.
Materiał animowany prezentowany na ekranach instalacji jest symboliczną ilustracją wydarzeń w Gdyni – impresyjnym kolażem obrazów i efektów dźwiękowych, przywołującym marsze, ataki, siłę użytą przez władzę i chaos tamtych dni.
Autorzy tej performatywnej wystawy dokonali rzeczy niezwykłej: za pomocą prostego przekazu i artystycznej kreacji wytworzyli napięcie dramaturgiczne, które umożliwia emocjonalną identyfikację zarówno naocznym świadkom wydarzeń, jak i pokoleniu, dla którego Grudzień’70 jest już jedynie ”wspomnieniem” historycznym . Dla jednych to powtórka z historii, dla innych, zwłaszcza młodzieży – nauka lub pogłębienie wiedzy.
Instalację i wystawę można oglądać w terminie: od 10 do 17 grudnia.
Autorka koncepcji : Anna Grabowska-Paciorek
Współautorzy: Maugo Domańska, Tomasz Sokolski
Grafika: Studio re:design
Animacja: Studio Esy Floresy
Producent wykonawczy: Paulina Neugebauer Hilta
Materiały zdjęciowe, źródło: Małgorzata Sokołowska
Rocznicę wydarzeń grudniowych upamiętni również Muzeum Miasta Gdyni, które realizuje projekt poświęcony pamięci tego bolesnego rozdziału w historii miasta i kraju. Wiodącym celem projektu „Grudzień ’70. Nieobecność” jest powrót do tamtych wydarzeń przez pryzmat braku uczestników protestów i traumy wśród najbliższych im osób. Wielka historia zostanie opowiedziana z perspektywy pojedynczych bohaterów i bohaterek oraz relacji ich rodzin. Inicjatywa Muzeum Miasta Gdyni jest działaniem interdyscyplinarnym, na które składa się cykl artykułów, materiałów multimedialnych oraz relacji uczestników wydarzeń.
Zważywszy na ograniczenia pandemiczne, a jednocześnie na odczuwalną potrzebę dotarcia do szerokiego grona odbiorców, projekt przygotowany został w bezpiecznej i ogólnodostępnej formie podstrony, z bezpośrednim wejściem ze strony głównej Muzeum Miasta Gdyni (www.muzeumgdynia.pl). Aby zapewnić możliwie kompleksowe historycznie, a zarazem bogate duchowo przeżycie, jej struktura podzielona została na sześć sekcji: (Historia, Ludzie, Archiwum historii mówionej, FAQ, Zbiory, Edukacja oraz Smart Tour)
Projekt Muzeum Miasta Gdyni „Grudzień 70. Nieobecność”, przygotowany na okoliczność 50. rocznicy wydarzeń grudniowych, to strona w swym założeniu nieskończona i rozpisana długofalowo. Jako projekt wieloletni, otwarty na dopowiedzenia i uzupełnienia, nawiązujący w swojej formie do wystawy stałej Muzeum Miasta Gdyni – „Gdynia Dzieło Otwarte” przypomina, że historia naszego miasta pisze się wciąż i nieustannie – również na naszych oczach.
Strona zostanie uruchomiona 17 grudnia.
Z okazji 50. rocznicy wydarzeń Grudnia’70 Jerzy Brukwicki przygotował publikację „Gdyńskie grudnie 1970-1980-2020”. Zawiera ona m.in. teksty: o wydarzeniach Grudnia ’70 w Gdyni, o drukarni strajkowej w Stoczni Gdyńskiej w sierpniu 80 roku, o Pomniku Ofiar Grudnia ’70, o twórczości Henryka Fajlhauera (znakomitego grafika i rysownika, jednego z twórców kultury niezależnej na Wybrzeżu i mieszkańcu Gdyni), o filmie ,,Czarny czwartek” Antoniego Krauzego, o niezależnych plakatach z lat 80. poświęconych Grudniowi ’70, o spektaklach gdyńskiego Teatru Dramatycznego sezonu l980/l98l: Stefana Żeromskiego ,,Wiatr od morza”, Tadeusza Kijonki „Krasnoludki, krasnoludki”, Ryszarda Latki „Tato, tato – sprawa się rypła”. Publikacja jest dostępna w Muzeum Miasta Gdyni.
